Fost kollha kemm huma t-titli
li sebbħu lil ismek sabiħ
hemm dak li l-Knisja offrietlek,
mill-qedem għal qalbna qatigħ.
Għax Santa Marija nsejħulek
minn mindu konna għadna tfal żgħar;
għalina m’hemmx bħalek fid-dinja,
ix-xemx li tant tiddi binhar.
Tgħid Mosta, tgħid Santa Marija,
hekk lilna jqisuna flimkien,
u int tibqa’ x-xenqa ta’ ruħna
li ttul bla ma tgħib qatt fiż-żmien.
Jekk qatt tisfa’ mċaħħda minn ħutna
fl-imħabba li dejjem wrew lejk,
żgur minna ma tibqax miftuma,
fil-ħarsa rżina t’għajnejk.
Għax lilna minn dejjem ħabbejtna
fis-siegħa tal-hena, tal-hemm,
minn dejjem kont magħna bħal ommna
biex taqsam ta’ ħnientek is-sehem.
Kif nistgħu qatt lilek minn qalbna
inwarrbu biex nagħtu l-ġieħ
lil min mhux il-ġid, imma d-deni
xtaqilna w seraqna għalih?
Ibqa’ inti Ġmiel, Santa Marija,
setgħana fost slaten, rejiet,
dik illi l-poplu ta’ Malta
tgħaddih minn rebħiet għal rebħiet.
U qatt għalhekk jista’ dal-poplu
li jaf lilek storja ta’ ġieħ
imur kontra Ibnek waħdieni
li ħareġ biex jirbaħ, rebbieħ.
Eċċellenza Reverendissma, Wisq Rev.du Arċipriet u kleru ta’ din il-parroċċa għażiża, ħuti Nsara devoti ta’ Santa Marija.
“Hodie Maria Virgo cælos ascendit!”. Hekk l-Antifona tal-Magnificat tat-Tieni Għasar tas-Solennità. U fl-istess talba ta’ filgħaxija tkompli l-Knisja: “Assumpta est Maria in cælum: Gaudent Angeli laudantes benedicunt Dominum. Gaudete et exultate omnes recti corde quia hodie Maria Virgo cum Christo regnat in æternum!”. ‘Hodie – Illum’, għax diġà fil-konċepiment immakulat tagħha l-Knisja tgħannilha: “Hodie egressa est Virgo de radice Iesse”. Dan hu l-Jum li jixxiebah ma’ dak ta’ Kristu glorjuż fuq il-mewt: “Dan hu l-jum li għamel il-Mulej, ħa nifirħu u nithennew fih” (Salm 117); ma ssaltanx, le, il-mewt iktar fuqu, kif ma ssaltanx fuqha għax it-tnejn, wara tlitt ijiem ta’ stennija, meħlusa mit-taħsir tal-qabar u t-tnejn ikkontemplati fis-Sema bir-ruħ u l-ġisem. Ma jfakkarniex ukoll fl-Assunta l-bidu tal-innu meraviljuż tat-Tifħir ta’ Sbiħ il-Jum tal-Għid il-Kbir: “Feġġ il-jum fis-sebħ u l-ħmura, mas-smewwiet il-għana jidwi; taqbeż l-art bil-ferħ u l-hena, l-għadu mxejjen jara u jagħdab”.
Sabiħa u wisq propja għalina silta minn Omelija ta’ awtur antik fuq l-Għid il-Kbir: “Hawn il-Knisja kollha tinġabar f’xirka waħda ta’ mħabba u, waqt li tqim Alla wieħed fi Tliet persuni, ittenni mal-profeta s-salm tal-festa tal-lum: Dan hu l-jum li għamel il-Mulej, nifirħu u nithennew fih. X’jum hu dan? Hu l-jum li jagħti l-ħajja, hu l-bidu tal-glorja, hu l-awtur tad-dawl, hu Ġesù Kristu Sidna li għalih innifsu jgħid: Jiena hu l-jum; min jimxi fid-dawl tal-jum ma jitfixkilx. Dan ifisser li min jimxi f’kollox wara Kristu jasal miegħu fid-dawl ta’ dejjem; dan hu stess talbu għalina lill-Missier meta kien għadu fil-ġisem fostna: Missier, irrid li dawk li jemmnu fija jkunu miegħi fejn inkun jien kif inti fija u jiena fik, ħalli jkunu huma wkoll fina”.
Liema kittieb jista’ jkun għaqli biżżejjed biex jiktiblek vrus hekk għolja li jistgħu jixirqu lill-glorja tiegħek! Liema pittur jista’ jimraħ tant fil-fantasija tiegħu biex lilek b’naqra ta’ pinzell iżewwaq il-ferħ ta’ ruħek! Liema kelliem jista’ jagħraf il-kobor ta’ ġieħek hekk li jitkellem dwarek b’sengħa li l-widna tieħu pjaċir tibqa’ għal ħin twil tisma’ u titgħolla l-qalb u żżid għalik fl-imħabba! Ma aħniex kittieba, ma aħniex pitturi, ma aħniex kelliema imma aħna wliedek u għalhekk ħadd daqsna ma jista’ jurik imħabba li sibna diġà miċ-ċokon għax missirijietna għallmuna fuqek, bik saħħruna u ma nafux ħlief nitkellmu dwarek, ma nafux ħlief lewn nagħtuk fi ħsibijietna u naqsmu mal-oħrajn ix-xewqat ta’ qalbna biex lilek, kif nafu ta’ bnedmin, fil-glorja nfaħħruk, il-ferħ nuruk, il-ġieħ nagħtuk.
Hekk kif nilmħek fuq xefaq ħsieb moħħi
u nitriegħed għax nagħraf ċkuniti,
tilma tiddi bħal ġawhra mis-sema
u fis tixref quddiemi dgħufiti.
Hekk kif nilmħek qawwija w setgħana
fit-taqbida mal-ħażen qalila,
fija nifs ma jibqax li jaħjini,
kemm kbira, Alla, kemm għamlek ta’ ħila.
Hekk kif nilmħek fil-bieb ta’ dil-knisja
fuq dirgħajn li għal żmien jafuk sewwa,
kemm iġelben id-dmugħ ma’ ħaddejhom
għax fil-ferħ sabuk qrib u fid-dnewwa.
Sbejħa Santa Marija ngħajtulek
għax dak ismek li trabba fuq fommna
kien dak l-isem li ntagħżel minn Alla
biex fi mħabbtek jgħollina u jżommna.
Imma għaliex ma nħallux lilek, Santa Marija, titkellem dwarek innifsek biex nagħrfuk bħala l-Glorja ta’ Ġerusalemm, il-ferħ ta’ Israel, il-Ġieħ tal-poplu tagħna? “Jien kbirt bħal ċedru tal-Lebanon”, tmur tgħidilna fil-ktieb ta’ Bin Sirak (24:1-33), “bħal ċipressa fuq il-muntanja tal-Ħermon. Kbirt bħal tamra f’Engadi u bħal xitel tal-ward f’Ġeriko; bħal żebbuġa sabiħa f’għalqa, għolejt bħal siġra tal-platanu. Bħall-kannella u l-balzmu rħejt irwejjaħ ifuħu, bħal mirra magħżula rħejt il-fwieħa tiegħi, bħal ingwent u trab ifuħu, bħal gomma tal-fwieħa, bħal inċens ifewwaħ fit-tabernaklu mqaddes. Jien bħal balluta frixt il-friegħi tiegħi, u l-friegħi tiegħi kollhom ġieħ u ħlewwa. Jien bħal dielja rmejt żraġen li jgħaxxqu, iż-żahar tiegħi frott il-ġieħ u l-għana. Ejjew għandi, intom li tixtiquni, u mtlew sax-xaba’ bil-frott tiegħi. It-tifkira tiegħi oħla mill-għasel, u l-wirt tiegħi minn xehda għasel. Min jiekol minni jkun irid iżjed, min jixrob mingħandi jixtieq jixrob iżjed. Min jisma’ minni ma jkollux għax jistħi, min jaħdem bil-għajnuna tiegħi ma jidnibx”. U kulma qalet kien: “Hawn jien il-qaddejja tal-Mulej”!
“Jekk tgħix ħajja safja u qaddisa u sewwa, tista’ tara lil Alla”, jistqarr San Teofilu, Isqof ta’ Antjokja. “Imma qabelxejn, qis li jkollok f’qalbek il-fidi u l-biża’ ta’ Alla, imbagħad tifhem dan kollu. Meta tinża’ dan il-ġisem li jmut u tilbes l-immortalità, imbagħad ikun jistħoqqlok tara lil Alla. Alla jqajjem il-ġisem tiegħek imżejjen bl-immortalità mar-ruħ, issir bniedem li ma jmutx, u tara lil dak li ma jmut qatt, jekk hawnhekk tkun emmint fih”… U Marija: “Ħa jkun minni skont kelmtek”!
“Warrdet Marija, id-dielja l-ġdida li ħadet il-post tad-dielja l-oħra, il-qadima”, jgħidilna d-Djaknu San Efrem f’wieħed mid-diskorsi tiegħu, “fiha għammar Kristu, il-ħajja l-ġdida, biex meta l-mewt tersaq bħas-soltu qalbha qawwija biex taħtaf, issib, moħbija fil-frott li jintemm, il-Ħajja li ttemm il-mewt. U meta l-mewt, bla biża’ ta’ xejn, belgħet ’il-Mulej, ħelset il-ħajja, u mal-ħajja ħelset ukoll il-kotra kollha”!
L-isbaħ warda li stajna noffrulek,
o kbir Alla, mill-ġnien tal-art kollha
biex issebbaħ il-ġenna ta’ qalbek
bla ma qalbha minn qalbna qatt tħollha.
L-isbaħ warda li fiha ma nħasset
l-iċken xewka li tniġġes lil ruħha,
għax sabiħa minn mindu Int ħlaqtha,
ta’ ħajjitna hi l-wens illi jsuqha.
L-isbaħ warda għax hi omm ħanina
illi tostor il-fwejjaħ tal-ġonna
biex imtellgħa fis-Sema tferragħhom
hemm fejn aħna qatt s’issa ma konna.
Jekk kien hemm xi ħadd li sejjaħlek bl-isem propju tiegħek, Santa Marija, kien Alla nnifsu meta minn fuq fomm il-ħabbar tiegħu mar jiltaqa’ ma’ sbuħitek fid-dar ta’ Nazareth u hemm stqarr miegħek dak li int kont minn dejjem fil-menti ta’ Alla, “mimlija bil-grazzja”, jiġifieri mimlija bil-qdusija, dik li ’l quddiem fl-istorja l-Knisja marret tiddikjara bħala domma ta’ fidi “kollha kemm hi sabiħa” u żmien wara “Marija mtellgħa s-Sema bir-ruħ u l-ġisem”. Iva, Santa Marija, kont dejjem inti għal Alla, qatt ma kont għalih jekk mhux Santa Marija, għax għalih ma kienx hemm ħlejqa umana oħra li setgħet tkun mara u fl-istess waqt qaddisa għax propju verġni u pura qabel it-twelid, fit-twelid u wara t-twelid tagħha. Għad-dinja inti dhert mara bħal kull mara oħra, Marija ta’ Nazareth, għal Alla inti minn dejjem dhert bħala l-Qaddisa, “mulier amicta sole”, il-mara mlibbsa bix-xemx, Santa Marija. Ma joqogħdux ħdejk in-nisa kbar tal-poplu l-magħżul, ta’ Israel, minkejja minn Alla wkoll magħżula biex isebbħu l-istorja fil-mixja tagħha, għax ħadd bħalek ma kien minn dejjem il-Qaddisa, mhux tal-poplu l-magħżul imma ta’ dak li għażel dan il-poplu, ta’ Alla nnifsu. Santa Marija, inti tirrifletti lil Alla, l-għerf tal-Missier miġjub fi ħdanek bħala l-Verb etern minn dejjem fi ħdan Alla, il-ġmiel waħdieni tal-Iben li minnek issawwar u ħa l-ġisem fid-dinja, il-qdusija tal-Ispirtu Divin li bħal tbissima twaħħdet miegħek biex għamlet minnek kapolavur ta’ ġmiel, għerf, qdusija, kollha miġbura fik fil-kelma ‘tjubija’. Inti l-ħarsa ħanina tal-Missier fuq il-bnedmin, għalhekk Omm il-ħniena, kif insejħulek tajjeb fis-Salve Regina; int il-qalb tal-Iben minfuda għall-bnedmin, għalhekk ko-redentriċi, kif jistqarr dwarek it-tagħlim tat-teoloġija tal-Knisja; int il-hena li jnissel fi qlubna l-Ispirtu Qaddis, għalhekk “gratia plena”, mimlija b’Alla, mimlija bl-Imħabba, mimlija bil-Ġustizzja, mimlija bil-Qdusija, bix-xieraq għalhekk tissejjaħ Santa Marija.
Għax Santa Marija ssejjaħlek dil-ġemgħa
miġbura madwarek dal-għodu u f’kull ħin,
kif fik il-ġustizzja bikrija ta’ Alla
inżergħet u feġġet ix-Xemx għall-bnedmin.
Għax Santa Marija meqjusa mis-Sema
li niżel fi ħdanek fil-milja taż-żmien,
bik ferħet id-dinja mitlufa f’stennija
kif sebħet il-grazzja u mliet kullimkien.
Għax Santa Marija l-festa ta’ Malta
miżmuma minn dejjem fid-damma tal-jiem,
fil-ħlewwa ta’ Art li b’isimha għanietna,
fl-imħabba ta’ niesna, bla temma, fis-sliem.
“Qum u ejja, Mulej, lejn il-mistrieħ tiegħek, int u l-arka tal-qawwa tiegħek” (Salm 132:8). Kellu raġun Sant’Antnin ta’ Padova jissellef il-kliem tas-salmista fil-festa tal-Assunta u jħares lejha bħala l-arka, l-Arka l-ġdida, li ġġorr fiha l-Verb etern ta’ Alla fi tliet xhur tqala lejn qaribtha Eliżabetta b’tifkira tad-dar ta’ Obed fejn straħet l-Arka qabel ittieħdet Ġerusalemm lura (ara 2 Sam 6:9-14).
L-Arka tal-injam tal-gażżi, żewġt idriegħ u nofs twila u driegħ u nofs wiesgħa u driegħ u nofs għolja. Indurata b’deheb safi minn ġewwa u minn barra, b’dawra tad-deheb. B’erba’ ħolqiet tad-deheb imdewweb għall-erba’ saqajn tagħha, u żewġ ħolqiet għal naħa u żewġ ħolqiet għan-naħa l-oħra. B’lasti tal-injam tal-gażżi indurati bid-deheb, bil-ħoloq biex tinġarr. B’għatu tad-deheb fin, żewġt idriegħ u nofs twil u driegħ u nofs wiesgħa. B’żewġ kerubini tad-deheb battut, magħmula fiż-żewġ truf tal-għatu, wieħed fuq din in-naħa u l-ieħor fuq in-naħa l-oħra, maħruġin ’il barra mill-għatu, bi ġwenħajhom miftuħa ’l fuq u jgħattu bi ġwenħajhom l-għatu, b’wiċċhom lejn xulxin, u jħarsu lejn l-għatu. Jekk l-Arka tal-Patt il-Qadim, kif insibu fil-ktieb tal-Eżodu, kienet dan il-ġmiel kollu, kemm iktar l-Arka tal-Patt il-Ġdid li fiha kien hemm jgħammar u li minnha ħa l-ħajja umana l-Verb Divin, Alla magħmul bniedem għalina! Jekk kellu jkun l-Ispirtu ta’ Alla, bil-ħila, id-dehen, l-għerf u s-sengħa biex fassal u ħadem għall-poplu ta’ Israel l-Arka tal-Preżenza fl-injam, kemm iktar kellu jkun l-Ispirtu ta’ Alla li jfassal u jaħdem għall-poplu l-ġdid il-ġuf safi ta’ Marija Santissma, l-Arka tal-Preżenza tal-Iben il-Waħdieni ta’ Alla! U kif seta’ qatt dan il-ġisem immakulat tal-Verġni Mbierka jara t-taħsir meta minnu jtir – jekk qatt kien tar! – in-nifs tal-ħajja? Għalhekk Marija, minn dejjem Immakulata, ma setgħetx ħlief ’il quddiem tkun bir-ruħ u l-ġisem fis-Sema Assunta.
Araw b’liema qawwa San Robertu Bellarmino jiddefendi t-Tlugħ fis-Sema bir-ruħ u l-ġisem tal-Verġni Marija: “Min jista’ qatt jemmen li l-arka tal-qdusija, l-għamara tal-Verb, it-tempju tal-Ispirtu s-Santu, waqa’ frak? Lanqas qatt ma nasal biex naħseb li dak il-ġisem verġinali li ta l-ħajja lil Alla, wildu, għajxu, ġarru, jew sar irmied, jew ġie mogħti bħala ikel lid-dud!”. Il-ħdan tal-Verġni, jgħidilna Sant’Atanasju, Isqof u Duttur tal-Knisja, “li għamlu qisu strument propju tiegħu biex fih jgħammar u fih jidher fostna”. U San Franġisk ta’ Assisi, jistqarr San Bonaventura fil-Legenda Maior Sancti Francisci, biex jagħtik ġieħ kbir, Santa Marija, kien isum b’devozzjoni liema bħalha mill-festa tal-Appostli San Pietru u San Pawl sal-festa tat-Tlugħ tiegħek fis-Sema, festa ċċelebrata qabel is-seklu sitta, imniżżla fil-jum tal-15 ta’ Awwissu mill-Imperatur Biżantin Mawrizju u li f’qasir żmien ittieħdet mid-dinja kollha.
Jistqarr Ġwanni fil-gżira ta’ Patmos fis-sena 90 wara Kristu fl-Apokalissi: “Minnufih ħassejtni merfugħ fl-Ispirtu, u rajt…” (4:2). “Meta d-Dragun ra li safa mwaddab għal fuq l-art, huwa telaq għal wara l-Mara li wildet it-Tifel. Iżda lill-Mara tawha ż-żewġ ġwienaħ tal-Ajkla l-kbira biex ittir lejn il-post tagħha fid-deżert, fejn għandha tkun mitmugħa għal żmien, għal żewġ żminijiet, u għal nofs żmien, ’il bogħod mis-Serp” (12:14-15)… “U d-Dragun imtela bil-korla għall-Mara, u mar biex jagħmel gwerra mal-bqija ta’ nisilha, ma’ dawk li jħarsu l-preċetti ta’ Alla u li għandhom ix-xhieda ta’ Ġesù” (12:18).
Naqraw f’Omelija antika fuq is-Sibt qaddis tal-Għid il-Kbir: “Qum, nitilqu minn hawn. L-għadu ġagħlek toħroġ mill-Għeden; imma jien se nqiegħdek mhux fi ġnien tal-art, imma fuq tron fis-Sema. L-għadu firdek minn siġra li kienet biss xbieha tal-ħajja; imma ara, jien, il-Ħajja, issa ninsab ħaġa waħda miegħek. Fl-imgħoddi qegħedtlek il-kerubini qishom qaddejja tiegħek biex iħarsuk; issa nagħmel li l-kerubini, b’mod li jixraq lil Alla, jagħtuk il-qima tagħhom. Jien ħejjejtlek it-tron tal-kerubini; dawk li se jwassluk hemm huma lesti u qegħdin jistennewk; bnejtlek il-post fejn se toqgħod; għandek l-ikel imħejji; it-tinda tiegħek ta’ dejjem mgħammra u mżejna; it-teżori ta’ kull ġid huma miftuħa għalik; is-saltna tas-Sema tħejjietlek sa minn dejjem”. U jekk dan kollu huwa minnu għall-proġenitura li twaqqgħet fil-jasar tad-dnub, kemm jgħodd u bil-wisq iktar għall-Immakulata, Omm il-ħajjin kollha, u għalhekk Assunta!
Tistqarr, bir-raġun eżistenzjali kollu, il-Kostituzzjoni Pastorali dwar il-Knisja fid-Dinja tal-Lum, marbuta mas-Solennità tal-Immakulata, li “l-ogħla raġuni tad-dinjità tal-bniedem qiegħda fis-sejħa li hu għandu biex jikkomunika ma’ Alla. Din is-sejħa li Alla jagħmillu… bdiet mal-ħolqien tiegħu; għax jekk il-bniedem jeżisti, huwa jeżisti biss minħabba l-fatt li Alla ħalqu għax iħobbu u jżommu ħaj għax jibqa’ dejjem iħobbu. U l-bniedem ma jgħixx għal kollox skont il-verità jekk ma jagħrafx liberament din l-imħabba ta’ Alla u jagħti ruħu lil Dak li ħalqu” (19).
Tilma quddiemna għalhekk il-Verġni Mbierka bħala sejħa għad-dinjità tar-ruħ umana – Verġni purissma qabel it-twelid: Tota pulchra –; sejħa għad-dinjità tal-ġisem uman – Verġni purissma wara t-twelid: Assumpta –; sejħa għad-dinjità tal-persuna umana – Verġni purissma fit-twelid: Mater Dei.
Imma ħa nidħlu fit-test propju tad-Domma tal-Assunta, li tħaddan b’għożża l-Kostituzzjoni Appostolika tal-Papa Piju XII Munificentissimus Deus u li ġġib id-data tal-1 ta’ Novembru 1950: “Nippronunzjaw, niddikjaraw u niddefinixxu bħala domma minn Alla rrivelata illi l-Immakulata Omm Alla, dejjem Verġni Marija, meta għalqet iż-żmien tal-ħajja fuq l-art, kienet imtellgħa fil-glorja tas-Sema bir-ruħ u l-ġisem” (Denzinger, 3903).
“Missirijiet il-Knisja u l-għorrief kbar tagħha, fl-omeliji u t-talb tagħhom f’jum il-festa tat-Tlugħ fis-Sema tal-Verġni Marija”, tgħidilna l-istess Kostituzzjoni Appostolika, “jitkellmu fuq dan il-misteru bħala verità magħrufa minn dejjem u milqugħa mill-Insara kollha. Huma jgħarblu sewwa dan il-misteru u juru t-tifsir sħiħ tiegħu hekk li aħna nifhmu malajr li din il-festa mhux biss tfakkar li l-ġisem mejjet tal-Verġni Marija qatt ma ra t-taħsir tal-qabar, imma tfisser ukoll li Marija kisbet rebħa sħiħa fuq il-mewt, u għalhekk tgħolliet għall-glorja tas-Sema, glorja bħal dik ta’ l-Iben il-waħdieni tagħha”.
Imtellgħa fis-sema fost l-għana tal-qtajja’
ta’ anġli smewwija, t’erwieħ qaddisin,
li jsebbħu l-Ġenna bil-ħajja tal-grazzja
li dlonk saret glorja u magħha mħaddnin.
Imtellgħa għax ħielsa mill-qabar tad-dinja
li jgħakkes lill-bniedem fir-reżħa tad-dlam,
mogħnija bil-ħajja glorjuża tal-Iben
li mejjet kien, imma rebbieħ Huwa qam.
Imtellgħa minkejja li f’qalbna ser tibqa’
għax inti għalina s-sens ta’ kull żmien;
kemm jitlef il-poplu li jinsa tjubitek
li biha trid tgħaqqdu bħal darba flimkien.
Imtellgħa b’ħarsitna merfugħa fid-dija
ta’ ġmielek li nxtered u nfexx kullimkien,
hekk kif bħal f’titjira ħafifa grazzjuża
dħalt fl-hena ta’ dejjem bħal qamar fiddien.
Hemm jilqgħek sibt bilġri l-Missier wisq setgħani
li rak sa mill-bidu sabiħa bla qies
u għannqek b’tgħanniqa li fakkret is-sejħa
li biha kien għażlek għalih minn tant nies.
Hemm jilqgħek sibt issa jistenna wkoll l-Iben
waħdieni ta’ Alla u minnu maħtur
li b’qalbu minfuda bi mħabba għall-bniedem
mar jerfgħu mill-art fejn kien sabu magħtur.
Hemm jilqgħek l-Ispirtu sibt f’għaxqa ta’ tjieba
li biha kien ħejja s-safa u l-ġieħ
li fihom id-dinja rat dawl bħal qatt qabel
fis-satra u l-ħemda ta’ lejl wisq sabiħ.
“L-Għerf waħdieni ta’ Alla għamel kollox u ħalaq kollox”, jinsisti l-Isqof Sant’Atanasju f’wieħed mid-diskorsi tiegħu kontra l-Arjani. “Hemm miktub: ‘Kollha bl-għerf għamilthom l-għemejjel tiegħek, mimlija l-art bil-ħlejjaq tiegħek’. Alla ried li mhux biss jaħlaq kollox, imma ried ukoll li kulma jaħlaq ikun sewwa, għalhekk il-Għerf tiegħu resaq lejn il-ħlejjaq, biex fihom kollha u f’kull waħda minnhom iħalli xbieha sura tiegħu, ħalli b’hekk jidher ċar li kulma sar, sar skont l-għerf u kien jixraq ’l Alla”. Issa jekk dan hu minnu għal kull kreatura, kemm jixraq iktar għal dik li sema u art ma setgħux jesgħuha, għax l-għamara li fiha ġiet maħsuba u mixtieqa kienet l-għamara ta’ Alla. Santa Marija. Imwaħħda mal-Verb fil-Missier u l-Verb imwaħħad magħha fl-opra tal-ħolqien ta’ jdejh. Miraklu ħaj u meravilja li tieħu n-nifs mir-Ruħ ta’ Alla l-Qaddis! L-Ispirtu s-Santu jiġi fuqek u dak li jitwieled minnek ikun qaddis u jissejjaħ Bin il-Għoli.
Ikompli jwessa’ l-istess ħsieb il-Papa San Girgor il-Kbir f’wieħed mill-kotba tal-Morali fuq Ġob: “San Pawl, meta qies l-għana tal-għerf tas-Sema li bih kien imfawwar u mbagħad qies li kellu ġisem li kien għad irid jara t-taħsir, qal: ‘Dan it-teżor qiegħed għandna f’ġarar tal-fuħħar’. F’Ġob, meta din il-ġarra tal-fuħħar kienet kollha ġrieħi u nfafet, it-teżor tal-għerf mis-Sema baqa’ sħiħ fih. Minn barra kien kollu muġugħ minħabba ġrieħi u nfafet ma’ ġismu kollu, imma minn ġewwa t-teżor tal-għerf tas-Sema qatt ma naqas, u minn fommu kien joħroġ kliem mimli tagħlim”.
“Aħna mitna ma’ Kristu”, jissokta l-Isqof San Ambroġ fit-Trattat fuq il-ħarba tad-dinja; “qegħdin inġorru fil-ġisem tagħna l-mewt ta’ Kristu, biex fina tidher ukoll il-ħajja ta’ Kristu. Mela m’aħniex ngħixu iżjed il-ħajja tagħna, imma l-ħajja ta’ Kristu, il-ħajja tal-innoċenza, tas-safa, tas-sempliċità u ta’ kull virtù. Jekk qomna ma’ Kristu, infittxu li ngħixu fih u nintrefgħu ’l fuq miegħu, ħalli riġlejna ma jibqgħux mal-art fejn jistgħu jingidmu mis-serp”. U għal dan il-għan jiġbidna l-ktieb ta’ Bin Sirak fil-bidu tiegħu meta jgħid li “il-biża’ tal-Mulej hu ġieħ u tifħir; hu ferħ u kuruna ta’ hena. Il-biża’ tal-Mulej hu l-għaxqa tal-qalb; jagħti ferħ u hena u ħajja twila. Min jibża’ mill-Mulej ikollu tmiem tajjeb; u jkun imbierek fl-aħħar jum ta’ ħajtu”. Xhieda ta’ dan kien il-kbir Mosè li “tela’ ħdejn Alla, u l-Mulej sejjaħlu mill-muntanja u qallu: ‘Rajtu intom x’għamilt lill-Eġizzjani, u kif lilkom tellajtkom fuq il-ġwienaħ tal-ajkli u rassaqtkom lejja. Issa, jekk tisimgħu leħni u żżommu l-patt tiegħi, intom tkunu l-wirt tiegħi minn fost il-popli kollha, għax l-art kollha tiegħi. Intom tkunu għalija saltna ta’ qassisin u poplu qaddis’. Dan hu l-kliem li tgħid lil ulied Israel” (Eż 19:1-19). Fuq ġwienaħ il-ajkli u ressaqna lejh! Biex inkunu nazzjon qaddis, poplu miksub.
X’sejħa għandu l-poplu Malti kollu, mill-kbir saż-żgħir! Għax il-kawża hija ta’ Alla u ma tistax tintilef. Għajb għan-Nazzjon għażiż tagħna jekk jitlef dan iż-żmien ta’ issa, iż-żmien tas-sejħa, iż-żmien ta’ grazzja, iż-żmien tal-familja, iż-żmien tal-libertà reliġjuża, iż-żmien tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem… Xi jsir minnu dan in-Nazzjon għażiż tagħna, li nilmħuh diġà mill-bogħod fil-ħsieb ħanin ta’ Alla kif itarraf il-ktieb ta’ Bin Sirak – “bi ħsiebu biss hu sikket qiegħ il-baħar, u ħawwel ġo fih il-gżejjer” (43:14-37) – jekk itellef il-kawża ta’ Alla! “Innissel mibegħda bejnek u bejn il-Mara, bejn nislek u nisilha, hu jisħaqlek rasek”… Kemm jitwieżnu sewwa dawn il-kliem f’widnejna, x’xorti għandu l-ġejjieni ta’ pajjiżna meta jisma’ b’din il-wegħda ta’ Alla li ma jafx iqarraq, x’ġid jaf joħroġ mill-ħarsien sħiħ tal-liġi ta’ Alla! Il-marbut fih innifsu jsib il-ħelsien, il-marid fir-ruħ is-saħħa, min fit-tilwim jitħabbeb u għalenija jimxi l-poplu Malti, bħala nazzjon qaddis, poplu miksub. Poplu ta’ eżempju għall-popli kollha. Għax il-ħarsa tiegħu hija ’l fuq lejn Alla, bħal dik ta’ Santa Marija.
Mara ta’ fidi li fik dubju qatt daħal
biex jifxel fiċ-ċpar ta’ dik ruħek id-dija,
għax sħiħa żammejt int mal-kelma ta’ Alla
li raddlek il-ġieħ, kbira Santa Marija.
Mara ta’ tama li fik jidwu tamietna
f’dinja bla sabar u bid-dalma mifnija,
għax int ħarist dejjem bla waqfa lejn Alla
li minnu l-għerf ġbart, kbira Santa Marija.
Mara ta’ mħabba li fik nikta qatt dehret
għax ħriġt minn fomm Alla bil-grazzja mimlija,
hekk b’dan il-kobor ta’ żina u qdusija
dejjem fuq fommna, kbira Santa Marija.
Mara ta’ fidi meta tistaqsi fil-għoġba: “Kif ser ikun dan ladarba ma nagħrafx raġel?”? U għax propju fil-għoġba tas-seħer tal-misteru li Marija tidher fil-kobor tal-fidi tagħha f’Alla li minnu qatt ma ddubitat u li fih dejjem tħaddnet permezz tal-grazzja… u quddiem Gabrijeli qalet l-Iva tagħha.
Mara ta’ tama meta sejf jinfdilha qalbha biex jinkixfu l-fehmiet ta’ bosta? U għax propju t-tama tagħha kienet biss f’Alla ta’ Israel, Alla ta’ missirijietha, li hi żammet sħiħa sal-aħħar quddiem kull tħarrika tal-Ispirtu Qaddis fiha… u quddiem Xmuni qalet l-Iva tagħha.
Mara ta’ mħabba meta tara dik il-moħqrija f’dak il-ġisem li tnissel fiha u tatu l-ħajja? U għax propju hi l-omm li l-iktar taf x’inhi l-imħabba li tista’ tissejjaħ hekk fuq kull omm umana oħra u għalhekk fuq il-Għolja tal-Fidwa taċċetta li tkun omm il-ħajjin kollha… u quddiem Ġwanni qalet l-Iva tagħha.
Bħal mitmuma imma wieqfa,
bqajt imħaddna mas-Salib
illi fuqu l-Iben t’Alla
ried li l-fidwa tagħna jġib.
Bħal f’kbir’għajta imma siekta
tajt lid-dinja messaġġ kbir,
li fil-ħemda tar-ruħ ħiemda
tista’ r-Rieda t’Alla ssir.
Bħal intilef imma ntrebaħ
il-pjan t’Alla għall-bnedmin,
b’għaġeb kbir għall-għadu ħajjen,
minn midinba wlied henjin.
Bħal intfiet imma mixgħula
baqgħet tilma l-virtù fik,
għax l-imħabba qatt ma waqfet
w issoktat il-ġieħ tagħtik.
Bħal mitluqa imma qawwija
dhert fuq l-Għolja tal-barkiet,
hemm fejn l-Iben tak il-ħniena
tal-imfietaħ tas-Smewwiet.
Nilmħu fik l-innu għall-ħajja, Santa Marija, mill-bidu nett tat-tnissil tagħha sat-temma li tiġborha b’dinjità fil-qabar. Ġieħ lejn il-ħajja fil-kors tal-mixja tagħha u għalhekk fil-ħarsien sħiħ u bla heda minn dawk responsabbli għal-libertà umana u reliġjuża tagħha. Xejn ma jieħu l-post ewlieni tal-bniedem li Alla ħaseb għalih minn meta ħalqu, u xejn ma jiġi fuqu fil-ħabi tad-diplomazija. Għax is-Sibt hu għall-bniedem u mhux bil-kontra. Ma jagħmilx sens u ta’ stmerrija kull tip ta’ jasar bl-iskuża li n-nazzjon għandu jirbaħ. Quddiem il-ġid veru tal-bniedem trid tinżel kull bandiera hekk kif bi mħabba bla tarf lejh għamel l-Iben il-Waħdieni ta’ Alla, il-bniedem per eċċellenza, li biex jgħollih ’il fuq, fuq ġwienaħ l-ajkla, ma qies xejn li hu daqs Alla imma tneżża’ minn kollox billi ħa n-natura ta’ lsir, sar jixbah lill-bniedem, ċekken lilu nnifsu billi obda sal-mewt, anzi sal-mewt tas-salib… u Alla għollieh u miegħu lil kull bniedem li jiġi fid-dinja, u żejnu bl-isem li hu fuq kull isem, biex fl-isem ta’ Ġesù, fis-sema, fl-art u f’qiegħ l-art kull ilsien jistqarr: Ġesù Kristu hu l-Mulej u fih kull bniedem bil-libsa l-ġdida tat-tieni ħolqien, fil-Magħmudija, għall-glorja ta’ Alla l-Missier.
Santa Marija mtellgħa s-Sema bir-ruħ u l-ġisem, int tixhed quddiem kull idea falza ta’ ġisem il-bniedem għas-sbuħija li Alla ħażżeż fih meta ra li kollox kien sewwa ħafna. Il-ġisem li mhuwiex propjetà tal-bnedmin imma don meraviljuż tal-Ħallieq li tah il-ħajja; il-ġisem li mhuwiex magħmul biex jistagħna fil-ġid u bih dlonk jikrieh, imma biex jingħata u jisbieħ; il-ġisem li mhuwiex oġġett ta’ dnub imma tempju tal-Ispirtu Qaddis ta’ Alla. Tilma int għalhekk, Santa Marija, quddiem id-dinja tal-lum li kasbret din il-ġawhra prezzjuża li hu l-ġisem li jterraq fi ħdanha, bħala sinjal ewlieni tal-qdusija li mhux għajr l-Imħabba ta’ Alla li dehret fostna fil-ġisem glorjuż tal-Iben, fil-ġisem li ħa mingħandek ix-xbieha, u fiH, fil-ġisem ta’ kull kreatura umana.
Kif toqtol lil min ma għandux vuċi biex jastieni għall-mewt qerrieda? Kif toqtol u tieħu b’idejk il-proġett li Alla mmarka fuq kull ruħ umana? Kif toqtol meta tmidd idek fuq ħajjet ħaddieħor meta lanqas fuq tiegħek innifsek ma ngħatalek id-dritt li teħodha? U hekk issir qattiel, avolja tiddejjaq li tiġi hekk imsejjaħ. Ħares, jekk inti għadek taħsibha, lejn il-ġmiel li ttajjar minnha Santa Marija, dik li kollha kemm hi sabiħa bħala l-omm u l-bint, ix-xebba u l-għarusa, Tota Pulchra kif issejħilha l-Knisja, għax propju fil-ġisem tagħha dehret il-milja tal-grazzja ta’ ruħha. Għax il-ġisem hu l-mera ta’ dak li hemm ġewwa fina. Mhux ta’ b’xejn il-Knisja tgħallem u tgħolli d-dinjità tal-ġisem tal-bniedem meta tħares lejh bħala l-benniena tal-ħajja, ta’ dak li hu virtù li jitwassal għall-milja fil-glorja, għax il-bniedem li jgħix – hekk tgħid l-Iskrittura – hu l-glorja ta’ Alla, hekk kif Kristu kien jikber fiż-żmien, fl-għerf u l-grazzja, għax il-grazzja hi l-glorja fl-eżilju waqt li l-glorja hi l-grazzja li waslet f’darha. Gratia Plena, Benedicta!
Imbierka tagħrfek id-dinja
li għollietlek tempji sbieħ,
xhieda ħajja ta’ qdusitek
li minn ruħek rħiet qatigħ.
Imbierka tagħrfek il-Knisja
li matul iż-żminijiet
xandret fis dik l-aħbar tajba
tat-Tlugħ tiegħek fis-Smewwiet.
Imbierka tagħrfek Gżiritna
sa mill-bogħod u l-eqdem żmien
għax ħassitek tant qrib tagħha
f’kull mument li hu, li kien.
Imbierka tagħrfek din beltna
f’dik il-ħeġġa tal-Mostin
li jqimuk b’kull raġun f’qalbhom
bħal Sultana tal-Maltin.
Sejħilna mid-dlam għad-dawl tiegħu tal-għaġeb, iddestinana minn qabel biex inkunu qaddisa u bla tebgħa quddiemu fl-imħabba, daħħalna max-xorti tal-qaddisin fid-dawl, ħelisna mill-ħakma tad-dlamijiet (Kol 1:12-13); ulied Alla bla tebgħa f’nofs ġenerazzjoni ħażina u qarrieqa, li fiha għandkom tiddu bħal kwiekeb fis-sema (Fil 2:14-15).
“…Għax kif dawk li jimxu fid-dawl jirċievu d-dawl, hekk dawk li jimxu wara s-Salvatur jieħdu s-salvazzjoni”, hekk l-Isqof San Irinew fit-Trattat tiegħu “Kontra l-ereżiji”, u jkompli: “Mhux min hu fid-dawl idawwal lid-dawl, imma hu d-dawl li jiddi fuqu u jdawwal lilu; hu ma jagħtih xejn lid-dawl; għall-kuntrarju, huwa d-dawl li jagħti lilu l-ġid tad-dija tiegħu. Hekk jiġri meta nagħtu s-servizz tagħna lil Alla. Lil Alla ma nkunu nagħtuh xejn, u anqas hu ma għandu bżonn il-qadi tagħna; imma lil dawk li jimxu warajh u jaqduh, huwa jagħtihom il-ħajja li ma titħassarx u l-glorja ta’ dejjem; fuq dawk li jaqduh u jimxu warajh, huwa jxerred il-ġid tiegħu għax ikunu jaqduh u jimxu warajh; iżda huma lilu ma jżidulu xejn, għax huwa l-għani, għandu kollox u ma jonqsu xejn”.
Kemm tkun isbaħ il-Knisja kieku kellha tassew tkun “Lumen Gentium” kif sejħilha l-Konċilju! Knisja li l-Apokalissi diġà kienu ħabbru x’setgħet titlef jew tħaddan fiha: il-Knisja ta’ Efesu: knisja li tilfet l-ewwel imħabba (Apok 2:1-7); il-Knisja ta’ Pergamu: knisja li tittollera l-idolatrija (Apok 2:12-17); il-Knisja ta’ Tjatira: knisja li ċediet għall-kompromess (Apok 2;18-29); il-Knisja ta’ Sardi: knisja rieqda (Apok 3:1-6); il-Knisja ta’ Laodiċija: knisja fietla (Apok 3:14-22); il-Knisja ta’ Żmirna: knisja ppersegwitata u fqira (Apok 2:8-11); il-Knisja ta’ Filadelfja: knisja ċkejkna imma fidila (Apok 3:7-13). Tidħol tajjeb hawn it-twissija ta’ Pawlu lill-Galatin: “Dak li bniedem jiżra’, dak jaħsad. Min jiżra’ f’ġismu, jaħsad mill-ġisem it-taħsir; min jiżra’ fl-ispirtu, jaħsad mill-ispirtu l-ħajja ta’ dejjem” (Gal 6:7b-8).
Id-Dokument tal-Konċilju fuq il-Knisja jtemm it-tagħlim tiegħu billi jħares lejn Marija Omm Ġesù fis-Sema fejn hi diġà fil-glorja bir-ruħ u l-ġisem, bħala “il-bidu u x-xbieha tal-Knisja kif għad tkun fil-milja tagħha fiż-żmien li ġej”, u sakemm jasal dak li Pietru jsejjaħlu Jum il-Mulej (2 Piet 3:10), l-Assunta titqies bħala “sinjal jiddi ta’ tama żgura u ta’ faraġ għall-poplu ta’ Alla fil-mixja tiegħu lejn is-Sema” (68).
Mas-salib imdendel, mifni
għal ħtijietna l-bnedmin,
li bil-ħeffa mingħajr għaqal
nisġu l-ħtija tad-dgħajfin.
Mas-salib glorjuż li rebaħ
fuq il-qerda tal-qarrieq,
hemm fejn deher it-trijonf t’Alla,
fejn il-bniedem straħ għax fieq.
Mas-salib tal-Iben t’Alla
xrift glorjuża wkoll, Marija,
għax min bħalek fost in-nisa
għen daqstant fl-akbar tisfija!
Mas-salib li lkoll inġorru
fit-triq tad-dixxipulat
niksbu r-rebħa tal-imħabba
għax qawwija daqs il-blat.
Min hija din li tielgħa mid-deżert, tielgħa mistrieħa fuq il-maħbub tagħha? San Bonaventura japplika dan il-kliem tal-Għanja tal-Għanjiet (8:5) għall-Assunta bir-ruħ u l-ġisem. Min hija din jekk mhux dik li l-Apokalissi jsejħilha “Mulier amicta sole, luna sub pedibus eius et in capita eius corona stellarum duodecim”. U l-ktieb ta’ Bin Sirak (42:15-43:13) jikkummenta: “Ix-xemx, hi u tielgħa, ixxandar kemm hi tal-għaġeb: għemil ta’ Alla l-Għoli. F’nofsinhar hi tikwi wiċċ l-art; is-sħana tagħha min jiflaħ għaliha? Min ikebbes il-forn jaħdem fi sħana qalila; imma x’xemx taħraq tliet darbiet aktar il-għoljiet! Hi tarmi ilsna tan-nar; bid-dija tagħha tgħammex il-għajnejn. Kbir il-Mulej li għamilha; għall-kelma tiegħu hi tiġri fil-mixja tagħha. Għamel ukoll il-qamar biex jiddi f’waqtu, sinjal dejjiemi biex juri ż-żminijiet. Mill-qamar jidhru jiem il-festi; dawlu jonqos wara li jaqdi dmiru. Mill-qamar ix-xhur jieħdu isimhom; tal-għaġeb kif jitbiddel fiż-żminijiet tiegħu. Hu jmexxi l-eżerċti tal-kwiekeb fil-għoli, hu u jiddi fil-firxa tas-smewwiet. Ġmiel il-kwiekeb isebbaħ is-sema, sebħhom jiddi fis-smewwiet tal-Mulej. Bl-ordni ta’ Alla qaddis joqogħdu f’posthom; ma jorqdu qatt f’ħin il-għassa tagħhom”.
Mulier amicta sole – tindika lil Alla li fih biss inti tfisser dak li int, li bih biss tista’ tiftaħar għal għemil idejh fik, li għalih biss kull xewqa u ħsieb, kull pass li meddejt fit-triq tal-fidi żonqrija fih. Mhux ta’ b’xejn li fit-teoloġija ta’ ħutna Nsara Ortodossi inti titqies bħala r-raba’ waħda fit-Trinità, bħallikieku ma nistgħux nikkontemplaw lil Alla mingħajr ma naħsbu fik, ma nistgħux nixxenqu għal Alla jekk ma nixxenqux fl-istess waqt għalik, ma nistgħux nagħtu ġieħ lil Alla jekk mhux ukoll ġieħ għalik. U dan tgħidhulna wkoll ir-raġuni safja bla nikta ta’ raġuni oħra, għax l-imħabba tagħti lilha nfisha, amor est diffusivum sui, u toħloq dak li jixbahha. Jekk dan jgħodd għal kull ħlejqa li ħarġet minn idejn Alla, kemm iktar għal dik li kellha tkun hi li tagħti s-sura umana lill-Verb etern ta’ Alla fil-ġuf purissmu tagħha! U propju għax inti omm Alla, hekk minnu magħżula, ma stajtx ħlief tkun immakulata u assunta, ma stajtx tkun l-omm tal-perfezzjoni f’ġisem imperfett, la fil-bidu la fit-tmiem tiegħu fuq l-art, u għalhekk meħlusa mit-tebgħa tad-dnub u mit-taħsir tal-qabar.
Luna sub pedibus eius – tindika lill-bniedem, imġarraf taħt it-toqol tad-dnub, tal-jasar, tal-mewt. Il-bniedem imkeċċi fis-suppervja tiegħu mill-isbaħ post li Alla fl-imħabba bla tarf tiegħu kien ħejja għalih biex jgħix jitpaxxa bis-sbuħija tal-ħolqien li tagħha kien magħmul sinjur, kap, ħarries, werriet. Il-bniedem ta’ darba u tal-lum li jrid jgħix mingħajr in-nifs tal-ħajja li tah Alla meta jbarri lill-Ħallieq u jrid isir alla hu. Il-bniedem li jaħseb li x-xemx ma titlax mingħajru, li jaħseb li kollox bih u għalih sar, hu qabel kollox u kollox miegħu qiegħed jistkenn. Il-bniedem li jara lil oħrajn qajl bħala ħutu fl-istess pjaneta imma wisq iktar bħala konkorrenti, li jħalli f’qalbu tikber l-għira għax bħalxejn l-oħrajn jeħdulu postu u ma jibqa’ xejn għalih. Kien għalhekk li twarrab minn ġnien il-hena.
Et in capita eius corona stellarum duodecim – tindika l-pont li jgħaqqad is-Sema mal-art, ma’ Alla l-bniedem mill-ġdid, ċentru fil-ħsieb etern divin kif il-kbir Dante jqisek bla tlaqliq, ċentru fl-univers li mingħajrek jitlef kull bilanċ tal-ordni li fih Alla ra li kollox kien sewwa. U għalhekk kien li permezz tiegħek reġa’ l-univers stabbilixxa ruħu meta kien waqa’ fid-diżordni tad-dnub, hekk kif dhert fuq ix-xefaq bħala dik li n-nisel tagħha kien ser jisħaq ras is-serp infernali. Santa Marija, il-Mara tal-Ġenesi, il-Mara tal-Apokalissi, il-Mara tal-Golgota, il-Mara tal-Fidi, il-Mara tal-Imħabba li tirbaħ fuq kull imħabba.
Id-domma tal-fidi fl-Assunzjoni ta’ Marija kienet ilha miktuba fil-qalb tal-Mostin li sa minn żmien qadim u mbiegħed kienu jonorawha bit-titlu ta’ Santa Marija tant li għollew il-ġieħ tagħha għal reġina. Bid-Digriet tal-Inkurunazzjoni tat-12 ta’ Diċembru 1973, il-Papa – dalwaqt Beatu – Pawlu VI bil-parir tal-Kongregazzjoni tal-Kult Divin laqa’ t-talba li kienet saritlu mill-Arċisqof ta’ Malta Mikiel Gonzi “imaginem illam pretiosa diademate coronandi” f’ittra tat-23 ta’ Novembru tal-istess sena, u għalhekk jiddekreta li l-kwadru ta’ Santa Marija meqjum fit-tempju tal-Mosta, “venerabile quidem ob antiquitatem artisque maiestatem merito habetur”, “pretiosam coronam Nostro nomine et auctoritate imponendi”.
Ma stajtx tkun isbaħ, o Verġni Mbierka,
kif xrift fix-xefaq minn tal-ħolqien
fejn “Tota Pulchra” kulħadd sejjaħlek
għax ġmielek saħħar il-ħin u ż-żmien.
Ma stajtx tkun itjeb fi ħlewwa bnina
li għamlet minnek omm il-bnedmin,
meta fuq l-għolja, f’salib il-fidwa,
inħtart biex miegħek tgħożżna mrekknin.
Ma stajtx tkun iktar bil-wisq setgħana
biex tmexxi d-dinja fir-rebħ u s-sliem
għax fik il-wegħda ta’ Alla l-Qawwi
kellha fil-milja sseħħ tal-jiem.
Ma stajtx tkun ogħla fl-aqwa qdusija
li tajret ruħek, ġismek flimkien
lejn Sema sbejjaħ u f’għana ħlejju
li bħalu qatt ma nstema’ mkien.
Il-Mosta: il-belt li tgħaqqad lil Malta flimkien. Belt li tmur ħafna lura fl-istorja, li tgħożż bħal f’għira moħbija l-Victoria Lines, kappelli Medjevali, l-Għarusa tal-Mosta, Wied il-Għasel… Belt mimlija ħajja żagħżugħa, ċiklisti, scouts u girl guides… Joqgħodilha tajjeb lil din il-belt il-motto “Spes alit ruricolam”, l-ispirazzjoni tal-ħajja tagħha ta’ darba u wkoll tal-lum f’dik li hi bżulija. F’nofsha mbagħad tispikka r-rotunda ta’ Ġorġ Grongnet, “bħal ġenna fejn Marija tiddi bħala l-isbaħ kewkba” fil-ħsieb tal-istess arkitett, il-knisja monumentali li waqqfu l-Mostin f’ġieħ Marija Assunta mija u ħamsin sena ilu. Fuq xbihat il-Pantheon ta’ Ruma li jiġbor fih l-allat, tiġbor fiha meravilja Marjana. B’koppla t-tielet l-ikbar fl-Ewropa u d-disa’ l-ikbar fid-dinja. Jekk hu minnu dak li kien qal Napuljun li kwadru waħdu jiswa daqs elf kelma, ix-xbieha tiegħek, Marija, fit-titular tiswa daqs l-Iskrittura Mqaddsa kollha għax tiġbor fik il-Liġi ta’ Alla. Żewġ kmamar tan-nar, żewġ soċjetajiet mużikali jsebbħu l-festa waħdanija ta’ din beltna. Mhux ta’ b’xejn minn kullimkien jinqalgħu n-nies li bi gzuz jimlew il-misraħ u l-inħawi tagħha.
F’jum il-festa tal-Assunta għażiż ħafna għall-Maltin,
f’jum il-festa tal-Assunta mkabbrin aħna l-Mostin.
Kewkba tiddi f’sema safi, int qawsalla tal-ħolqien,
Alla ħalqek l-isbaħ waħda, egħżeż minnek m’hemm imkien.
Festa li dejjem iċċelebrajna minn qabel ma sirna parroċċa fl-1608, li fiha dritt twaqqfu l-konfraternitajiet tas-Sagrament u tar-Rużarju. L-ewwel statwa tal-Assunta tal-iskultur Mosti Mastru Salvatore Dimech fl-1868 minn zokk ta’ żebbuġa. Fl-1860 il-festa saret għall-ewwel darba ġor-Rotunda.
L-Assunta l-ikbar u l-egħżeż teżor għall-Mostin u għalhekk minn żmien għal żmien lilha jagħnu bl-ikbar imħabbiet: fl-1948 statwa ta’ Ċensu Apap, fl-1952 damask ġdid tal-palma, fl-1957 bankun tal-ġewż mill-ifjen bil-bronż, fl-1985 ċintorin tad-deheb lill-istatwa, fis-sena 2000 stilel tad-deheb fil-kwadru… Imma l-parroċċa tal-Assunta għaniet lill-Knisja bil-vokazzjonijiet u minn din l-għożża tal-Mostin daqu personalitajiet distinti, Kardinali, Isqfijiet, Patrijarki… fost eluf ta’ nies li kuljum iżuruha.
Bħal donnu mhemmx ifjen mid-deheb li xeraqlek
li jżejjen xbihetek fil-kwadru prezzjuż
frott l-għaraq ta’ niesna li ħasbu biex lilek
santwarju jgħollulek, għażiż, maestuż.
Bħal donnu mhemmx eħlew mill-għanja fl-akkordji
li jgħaqqdu flimkien l-innu marċja għalik
miktuba minn qalbna iktar milli minn moħħna,
bħal stilel maħlula w marbuta ġo fik.
Bħal donnu mhemmx isbaħ minn nar kbir tal-ajru
jew minn dak tal-art magħmul b’sengħa mill-qlub
li b’qima noffrulek fil-festa ta’ ġieħek
li qatt mill-memorja ta’ wliedna ma jdub.
Il-Mosta: il-belt ta’ Marija, li riedet li l-ħarsien tagħha fuqha jibqa’ stampat għal dejjem fil-koppla mċarrta b’bomba li ma splodietx fit-Tieni Gwerra Dinjija. Mijiet minn ħutna miġbura għat-talb kienu meħlusa! U meħlus mill-ġuħ u l-għera kien il-poplu ta’ Malta u Għawdex kollu fil-Konvoj bix-xieraq imsejjaħ ta’ Santa Marija. Għax kien propju fil-15 ta’ Awwissu li l-Ohio, l-uniku tanker essenzjali għall-ilma tax-xorb, rebaħ kull għadu mill-ajru, mill-baħar u taħtu u daħal jitkaxkar fil-Port il-Kbir… iwassal petrol lill-ajruplani u trasport, għad-dawl u tisjir, diżil għall-pompi fil-bjar… it-tieni ta’ Malta assedju l-kbir! Rebħa fuq l-iktar attakki konċentrati mill-ajru fl-istorja tad-dinja, l-ammirazzjoni ta’ popli ċivilizzati. Għalhekk il-George Cross, fil-15 ta’ April 1942, mir-Re Ġorġ biex jingħata ġieħ lil niesha qalbiena lill-Gżira Fortizza ta’ Malta, xhieda ta’ eroiżmu u qlubija li mal-medda taż-żmien tibqa’ tissemma’.
Ma kienx biss dak id-dħul tant mistenni
tal-vapur li ġabilna l-ħajja,
bħalma darba ġiet fostna l-fidi
meta l-grazzja żżerżqet mal-bajja…
Ma kienx biss il-ħelsien mill-għedewwa
li bħal riedu jixħtuna fil-jasar
meta rajna l-id tiegħek żmien ilu
u l-ġustizzja għarrqithom fil-baħar…
Kienet rebħa wisq ikbar għall-bniedem
it-Tlugħ tiegħek fis-Sema, Marija,
għax tamietu fil-ħajja ta’ dejjem
sabet fik iċ-ċertezza żonqrija.
Tista’ ssemmi l-Mosta mingħajr ma ssemmi l-Kungress Ewkaristiku li fid-dinja baqa’ jissemma! Domenico Azzopardi, wieħed mill-awturi li ġabru l-ġrajjiet kollha fi ktieb fuq il-Kungress ta’ Malta, dan għandu x’jgħidilna: “Il-lok ta’ din il-ġemgħa Nisranija kellu jkun tempju, li fl-għamla tiegħu, fis-sengħa li biha ġie maħdum, fil-qdusija li jiġbor fih, kellu jibqa’ tifkira tal-fidi u tas-sagrifiċċju tal-poplu Nisrani, tifkira tal-qalb u tal-inġenju Malti, u aħjar mill-knisja tal-Mosta ma kienx jista’ jinsab ieħor f’Malta. Knisja l-aktar wiesgħa, mibnija mill-għaraq tal-poplu, li kollox jissagrifika għar-Reliġjon tiegħu, knisja fl-għamla tonda tagħha simbolu tal-Ostja kif ukoll tad-dinja, għalhekk denja weħidha li tilqa’ Kungress miġbur għall-ġieħ ta’ Ġesù Ostja mid-dinja kollha”.
Mitt sena għaddew minn fuq il-Kungress Ewkaristiku Internazzjonali, l-24 wieħed li kellu jiġi ċċelebrat għall-ewwel darba f’pajjiżna u propju fil-Mosta. Ir-Rotunda tagħna fetħet il-bibien tagħha biex tilqa’ fiha numru kbir ta’ saċerdoti u dinjitarji oħra tal-Knisja flimkien ma’ nies distinti oħra li ġew għal dan l-avveniment u li fiha saru s-seduti ġenerali kollha ta’ dan il-Kungress magħruf, avveniment uniku. Mibgħut mill-Papa San Piju X li kien hu li sejjaħ għal din il-ġrajja, il-Kardinal Domenico Ferrata, Prefett tal-Kongregazzjoni tas-Sagramenti, miżmum bi stima kbira mill-poplu Malti kif ukoll mill-Awtoritajiet Ingliżi ta’ dak iż-żmien, ingħaqad mal-Kardinali Bourne, Lualdi, Nava u ma’ 57 arċisqof u isqof mid-dinja Kattolika li lkoll intlaqgħu b’għożża fir-Rotunda u mill-qalb ferħana tal-poplu tagħna. Festi kbar lil Ġesù Ewkaristija li bqajna nfakkruhom u nħarsu lejhom mill-bogħod b’nostalġija. Kull darba li nterrqu minn Triq il-Kungress Ewkaristiku, isem li ħa post Strada Nuova Valletta, qisu bħal nimirħu mill-ġdid fis-seħer ta’ dak il-ġmiel, ta’ dik il-ġrajja s-sena l-oħra ċentenarja. Triq li għall-okkażjoni kienet imsaqqfa ma’ tulha b’festuni mill-isbaħ.
X’ma ħallietx qrib dil-ġrajja kbira
għalkemm wisq tar u għadda ż-żmien,
l-imħabba għall-Ewkaristija
qatt m’għebet f’tarf xefaq l-ilwien!
X’ma jdumx ma jgħib minn quddiem moħħna
is-seħer kbir ta’ dawk il-jiem
li b’bosta ġieħ niesna għaddewlna
mill-bidu nett sat-tarf tat-tmiem!
X’ma jinfexxux fi dmugħ għajnejna
għad-dehra rżina tal-Mostin
li laqgħu b’qalb tgħum fit-tjubija
kemm lill-Maltin u ’l-barranin!
X’ma nitkabbrux meta r-Rotunda
b’sinjal għall-ġnus tal-bogħod, tal-qrib,
magħżula ġiet biex fiha tilqa’
il-frott tal-fidwa tas-Salib!
U x’ma nifirħux aħna l-Mostin b’din il-ġrajja storika meta hi l-Ewkaristija li tfakkarna li x-xorti ta’ Marija Mtellgħa s-Sema bir-ruħ u l-ġisem ser tkun ukoll ’il quddiem ix-xorti tagħna. Isimgħu kif jispjega din il-verità l-Isqof San Irinew fit-Trattat tiegħu “Kontra l-Ereżiji”: “Għalhekk ġisimna, li tmantna bl-Ewkaristija, midfun fl-art fejn isir trab, meta jasal il-waqt, jerġa’ jqum mill-art, għaliex il-Verb ta’ Alla jagħtih il-qawmien mill-imwiet, għall-glorja ta’ Alla l-Missier, li jlibbes bin-nuqqas ta’ taħsir dak li jitħassar u bl-immortalità dak li jmut”.
U għalhekk, fl-aħħar ta’ din il-ġabra ta’ għana ferrieħi għalik, kbira Santa Marija, x’hemm isbaħ u mimli b’tant tifsira mit-talb ħerqan li l-Knisja tmur tagħmel lil Alla bl-interċessjoni qawwija tiegħek fil-Liturġija tas-Sigħat iddedikata lilek, fejn hi tagħrfek l-ewwel u qabel kollox bħala Assunta, u fl-istess waqt Immakulata, Glorjuża, Omm tagħna, Mimlija bil-grazzja, Omm Ġesù, Sultana… Hekk titlob għall-merti tiegħek il-ġemgħa tal-Knisja: “O Alla, li tagħmel l-għeġubijiet, int tellajt fis-Sema, bir-ruħ u l-ġisem, lill-Verġni bla tebgħa Marija, u seħibtha ma’ Kristu fil-glorja, ibqa’ mexxi l-qlub ta’ wliedek sa ma jaslu fl-istess sebħ; Int, li tajtna lil Marija bħala ommna, bit-talb tagħha fejjaq il-morda, farraġ l-imnikktin, aħfer lill-midinbin: agħti lil kulħadd is-salvazzjoni u s-sliem; Int sawwabt fuq Marija l-milja tal-grazzja: ferraħ lilna wkoll bil-kotra tal-grazzji tiegħek; Żomm il-Knisja tiegħek magħquda qalb waħda u ruħ waħda fl-imħabba: agħmel li l-fidili tiegħek jibqgħu ħaġa waħda bejniethom fit-talb flimkien ma’ Marija, Omm Ġesù; Int żejjint lil Marija bil-kuruna ta’ Sultana tas-Sema: agħmel li ħutna l-mejtin jidħlu għal dejjem fl-hena tas-saltna tiegħek mal-qtajja’ tal-qaddisin”.
Ħalli nċapċpu jdejna ħerqana
f’dan il-jum, il-ħmistax minn tax-xahar,
meta nilmħu r-raġġi ta’ qalbek
jimlew bl-ilma n-nixfa tal-bjar.
Ħalli nduru lejn ħarstek ħanina
li mis-Sema d-dawl tislet qatigħ,
sabiex artna troddilna l-frott tagħha,
il-miżrugħ li bik jikber sabiħ.
Ħalli qalbna tissokta f’taħbita
illi twennes id-demgħa t’għajnejk
hekk kif lilna tarana miġbura
bħal djamant fuq il-palma ta’ jdejk.
Ħalli tinżel barkietek mill-għoli
fuq id-djar tal-familji Mostin
għax int dejjem miżmuma b’Reġina
minn dal-poplu, il-ġieħ tal-Maltin.
Viva Santa Marija ngħajtulek,
Viva Stilla tas-Sema w tal-art,
Viva Grazzja milqugħa fil-Ġenna,
Viva Glorja li biha tfawwart.
Viva l-Assunta Inkurunata!